das Numerale- liczebniki

W języku niemieckim występują następujące grupy liczebników:
- liczebniki główne (die Kardinalzahlen)
- liczebniki porządkowe (die Ordnungszahlen)
- liczebniki ułamkowe (die Bruchzahlen)
- liczebniki dziesiętne (die Dezimalzahlen)
- liczebniki nieokreślone (die unbestimmten Zahlen) , np.: wenig (mało), viel (dużo)..

Liczebniki główne

Odpowiadają na pytania: Wie viel? Wie viele? (ile?)

Piszemy je małą literą z wyjątkiem: die Null (zero), die Million (milion) , die Milliarde (miliard).

Wszystkie liczebniki poniżej miliona piszemy łącznie.

0-  null                  10- zehn                              1-  eins                 11- elf 2-  zwei                12- zwölf 3-  drei                 13- dreizehn 4-  vier                 14- vierzehn 5-  fünf                 15- fünfzehn 6-  sechs             16- sechzehn  ! 7-  sieben            17- siebzehn   ! 8-  acht               18- achtzehn 9-  neun              19- neunzehn

20- zwanzig                        30- dreißig ! 21- einundzwanzig              40- vierzig 22- zweiundzwanzig            50- fünfzig 23- drieundzwanzig             60- sechzig ! 24- vierundzwanzig             70- siebzig  ! 25- fünfundzwanzig             80- achtzig 26- sechsundzwanzig          90- neunzig 27- siebenundzwanzig  28- achtundzwanzig 29- neunundzwanzig 100-  (ein) hundert 1000- (ein) tausend 1000000- eine Million

Myślę, że teraz będzie bardziej czytelne.

Ciągiem napiszę wymowę:

0- nul, 1-ajns, 2-zwaj, 3-draj, 4-fija, 5-fynf, 6-zechs, 7-ziben, 8-acht, 9-nojn, 10-cejn
11-elf, 12-zwylf, 13-drajcejn, 14-fircejn, 15-fynfcejn, 16-zechcejn, 17-sibcejn, 18-achtcej, 19-nojncejn
20-cwancyś, 21-ajnundcwancyś, 22-cwajundcwancyś, 23- drajundcwancyś, 24-fijaundcwancig
25-fynfundcwancyś, 26-sechsundcwancyś, 27-zibenundcwancyś, 28-achtundcwancyś, 29-nojnundcwancyś
30-drajsyś !, 40-fircyś, 50-fynfcyś, 60-sechcyś, 70-zibcyś, 80-achtcyś, 90-nojncyś, 100-hundert,
1000- tausend

13-19ście.. tworzymy poprzez dodanie liczby na początku i końcówki -zehn. Wyjątek stanowi 11, 12 oraz 16 i 17. Przy 16- pomija się końcowkę -s, a przy 17- pomija się końcówkę -en.
np. 13- dreizehn

20, 40, 50, 60, 70, 80, 90- siąt otrzymuje końcówkę -zig, natomiast wyjatek stanowi 30, która otrzymuje końcówkę -ßig! i czytamy to jako syś.
Adekwatnie jak poprzednio tworzymy to przez dodanie liczby i końcówki -zig, lub -ßig. Wyjątek stanowi liczba 20. zwanzig, 60- sechzig i 70- siebzig.
Liczby dwadzieścia parę, trzydzieści parę itp. tworzymy tak jakby od końca. W języku polskim mówimy dwadzieścia osiem, natomiast w języku niemieckim powiemy {osiem i dwadzieścia}, czyli:
achtundzwanzig.

49- neunundvierzig
82- zweiundachtzig

ale!

67- siebenundsechzig, a nie sechszig
76- sechsundsiebzig, a nie siebenzig
31- einunddreißig, a nie dreizig

I jeszcze jedno: 1. to jest eins, natomiast przy tworzeniu 21, 31, 41, itp używamy ein bez s, np:

31- einunddreißig
81- einundachtzig

W przypadku liczebników trzycyfrowych podaje się najpierw liczbę setek, potem jedności i dziesiątek, np:
376- dreihundertsechsundsiebzig [draj hundert zechs und zibcyś]

[c.d.n]

Czasowniki modalne

W języku niemieckim występuje 6 czasowników modalnych. Czasowniki te występują najczęściej z bezokolicznikiem (bez zu) innego czasownika, który występuje na końcu zdania.
Czasowniki modalne mogą również występować samodzielnie, jeżeli z poprzedniego zdania wynika, o czym jest mowa.

dürfen - mieć pozwolenie, uprawnienie

können- móc, umieć, potrafić

mögen - (w trybie przypuszczającym) chcieć w formie grzecznościowej, (w trybie oznajmującym) lubić

müssen- musieć, mieć rozkaz, obowiązek

sollen  - mieć powinność, obowiązek moralny (może oznaczać przypuszczenie: "podobno")

wollen - chcieć

	dürfen	können	mögen	müssen	sollen	wollen
ich	darf	kann	mag/ möchte	muss	soll	will
du	darfst	kannst	magst/ möchtest	musst	sollst	willst
er sie es	darf	kann	mag/ möchte	muss	soll	will
wir	dürfen	können	mögen/ möchten	müssen	sollen	wollen
ihr	dürft	könnt	mögt/ möchtet	müsst	sollt	wollt
sie Sie	dürfen	können	mögen/ möchten	müssen	sollen	wollen

mögen- odmieniane w formie mag....- lubić

mögen- odmieniane w formie möchte...- chcieć

Jak widać czasowniki modalne w liczbie pojedynczej odmieniają się nieregularnie (bez końcówek)- 1 i 3 os. l.p jest taka sama. Natomiast w liczbie mnogiej regularnie. 

Przykłady:

Du darst ins Kino gehen. [Możesz/ wolno ci iść do kina.]

Ihr können mir nicht helfen. [Wy nie możecie mi pomóc.]

Ich mag dich. [Lubię cię.]

Ich möchte nach Berlin fahren. [Chciałabym pojechać do Berlina.]

Ich muss zu Hause bleiben. [Muszę zostać w domu.]

Czas przeszły czasowników modalnych

Czasowniki modalne tworzą czas przeszły Imprefekt tak, jak czasowniki słabe, lecz zawsze bez przegłosu:

dürfen - durfte 

können - konnte

mögen - mochte

müssen - musste

sollen - sollte

wollen - wollte

Odmiana :

ich         konnte           wir konnten

du         konntest         ihr  konntet

er/sie/es konnte     sie/Sie  konnten   

1. i 3.os l.p. jest taka sama, 2. dostaje końcówkę -st, 1. i 3. os l.mn. dostaje końcówkę -en, a 2. os l.mn. -t.

Partizip II czasowników modalnych tworzymy tak, jak czasowników słabych, czyli regularnie z przedrostkiem ge- oraz końcówką -t.  (czasownik posiłkowy to haben)

gewollt 

dürfen - durfte - gedurft

können - konnte - gekonnt

mögen - mochte - gemocht

müssen - musste - gemusst

sollen - sollte - gesollt

wollen - wollte - gewollt

Er hat das nicht gekonnt. [On tego nie potrafił.]

Jeżeli czasowniki modalne występują w połączeniu z innymi czasownikami to w czasach Perfekt i Plusquamperfekt są użwyane w postaci dwóch bezokoliczników na końcu zdania, przy czym czasownik modalny występuje na ostatnim miejscu, np.:

Wir haben die Aufgabe nicht machen können. [Nie potrafiliśmy zrobić zadania.]

Jak widać czasownik posiłkowy (haben) jest odmieniany do podmiotu (w tym przypadku wir-my) a machen i können występują w formie bezokolicznika (nieodmiennej) na końcu zdania, przy czym bezokolicznik czasownika modalnego na końcu.

[c.d.n- szyk w zdaniu pobocznym + Plusquamperfekt]

die Farben- kolory

KOLORY

                                        rot                             [rot]                      czerwony

                                        schwarz                     [szwarc]                czarny

                                        weiß                           [wajss]                   biały

                                        grün                           [gryn]                   zielony

                                        blau                            [blał]                    niebieski

                                        braun                         [brałn]                   brązowy

                                        orange                       [oronż?]                pomarańczowy

                                        rose                           [rooza]                  różowy

                                        hellblau                     [helblau]                jasnoniebieski

                                        dunkelblau                [dunkelblau]          ciemnoniebieski

                                        gelb                           [gelb]                     żółty

                                        beige                         [beiż?]                    beżowy

                                        grau                           [grauł]                    szary

                                        dunkelgrün                [dunkelgryn]          ciemnozielony

                                        lila                              [liila]                      purpurowy

                                                  

Rodzajnik - Der Artikel

W języku niemieckim występują dwa rodzaje rodzajników: określony oraz nieokreślony. Rodzajnik występuje tylko przed rzeczownikiem i określa jego rodzaj, liczbę oraz przypadek.

Rodzajnik nieokreślony - Der unbestimmte Artikel

Rodzajnika nieokreślonego używa się przed rzeczownikami oznaczającym osoby, rzeczy, zjawiska bliżej nieznane, o których nie było jeszcze mowy, o których nic jeszcze nie wiemy:

• przed rzeczownikami, o których  nic bliżej nie wiemy, o których mówi się pierwszy raz, np:

- Hier ist ein Tisch. Der Tisch ist groß. [Tu jest jakiś stół. Ten stół jest duży.]
W liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie istnieje, np.:
- Hier sind Tische. Die Tische sind groß. [Tutaj są stoły. Te stoły są duże.]

• przed rzeczownikami, będącymi w zdaniu orzecznikami, np:

- Die Katze ist ein Haustier. [Kot jest zwierzęciem domowym.]
- Der Baum ist eine Pflanze. [Drzewo jest rośliną.]

• przed rzeczownikami występującymi po wyrażeniu es gibt (jest, są, znajduje się):

- Es gibt hier einen Tisch. [Tu znajduje się stół.]

Po wyrażeniu es gibt rzeczownik występuje w bierniku (Akkusativ).

• w porównaniach:

-Sie schreibt wie ein Dichter. [Ona pisze jak poeta.]

ODMIANA RODZAJNIKA 

NIEOKREŚLONEGO

	Singular [liczba pojedyncza]			Plural [liczba mnoga]
	Maskulinum [r. męski]	Femininum [r. żeński]	Neutrum [r. nijaki]
Nominativ - Wer? Was? Genitiv - Wessen? Dativ - Wem? Akkusativ – Wen? Was?	ein eines einem einen	eine einer einer eine	ein eines einem ein	--------

Nominativ- Wer? Was?  [Mianownik- Kto? Co?]
Genitiv- Wessen? [Dopełniacz- Czyj,-a,-e?]
Dativ- Wem? [Celownik- Komu?]
Akkusativ- Wen? Was? [Biernik- Kogo? Co?]

W liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie istnieje!

Rodzajnik określony- Der bestimmte Artikel

Rodzajnika określonego używamy:

• przed rzeczownikami oznaczającymi osobę lub rzecz znaną, bliej określoną, o której już była mowa w poprzednim zdaniu:

- Dort steht ein Kind. Das Kind ist 7 Jahre alt. [Tam stoi jakieś dziecko. To dziecko ma 7 lat.]

- Das ist ein Hund. Der Hund ist schwarz. [To jest jakiś pies. Ten pies jest czarny.]

• przed rzeczownikami poprzedzonymi przymiotnikiem w stopniu najwyższym lub liczebnikiem porządkowym:

- Die Wolga ist der längste Fluss Europas. [Wołga jest najdłuższą rzeką Europy].

- Hier ist das dritte Kapitel des Buches. [ To jest trzeci rozdział książki].

• przed nazwami krajów rodzaju żeńskiego i męskiego i nazwami krajów w liczbie mnogiej, np:

- die Bundesrepublik Deutschland (die BRD) [Republika Federalna Niemiec]

- die Schweiz [Szwajcaria]

- die Türkei [Turcja]

- die Mongolei [Mongolia]

- die Ukraine [Ukraina]

- die Slowakei [Słowacja]

- die Krim [Krym]

- der Irak [Irak]

- der Libanon [Liban]

- der Sudan [Sudan]

- die Niederlande [Holandia]

- die Vereinigten Staaten (die USA) [Stany Zjednoczone]

• przed rzeczownikami oznaczającymi nazwy własne (imiona, nazwiska, nazwy miast, państw, części świata), lecz tylko wtedy, gdy przed nimi występuje przydawka, np:

- Das schöne Paris wird von vielen Touristen besucht. [Piękny Paryż odwiedza wielu turystów.]

- Der große Goethe schrieb viele Werke. [Wielki Goethe napisał wiele dzieł.]

• przed nazwami gór, rzek i mórz:

- Der Rhein ist ein Fluss. [Ren jest rzeką].

- Der Großglockner ist der höchste Berg in Österreich. [Der Großglockner jest najwyższym szczytem Austrii.]

• przed rzeczownikami uważanymi za jedyne na świecie: die Sonne [słońce], die Welt [świat], die Luft [powietrze], der Mond [księżyc]

ODMIANA RODZAJNIKA

OKREŚLONEGO

	Singular [liczba pojedyncza]			Plural [liczba mnoga]
	Maskulinum [r. męski]	Femininum [r. żeński]	Neutrum [r. nijaki]
Nominativ - Wer? Was? Genitiv - Wessen? Dativ - Wem? Akkusativ – Wen? Was?	der des dem den	die der der die	das des dem das	die der den die

Nominativ- Wer? Was?  [Mianownik- Kto? Co?]

Genitiv- Wessen? [Dopełniacz- Czyj,-a,-e?]

Dativ- Wem? [Celownik- Komu?]

Akkusativ- Wen? Was? [Biernik- Kogo? Co?]

Rodzajnika nie używa się:

• przed rzeczownikami oznaczającymi nazwy ogólne i materiałowe, np:                                               Ich esse Brot und Trinke Wein.[Jem chleb i piję wino.]
• po wyrazach określających ilość, miarę i ciężar:                                                                                   Ich kaufe 3 Liter Milch. [Kupuję 3 litry mleka.]
• przed rzeczownikami oznaczającymi zawód, funkcję, religię, np.:                                                         Er arbeitet als Lehrer. [On pracuje jako nauczyciel.]
• przed rzeczownikami poprzedzającymi "wessen" (czyj,-a,-e), "viel" (dużo), "wenig" (mało)
• przed rzeczownikami poprzedzonymi zaimkiem lub liczebnikiem głównym, np:                                     meine Schwester [moja siostra], zwei Wochen [dwa tygodnie]